|
|
De
kudde van de Sint Pietersberg te Maastricht.
De Sint Pietersberg ten zuiden van Maastricht, gelegen tussen de rivieren de Maas en de Jeker, is Nederlands bekendste heuvel. Niet alleen omwille van zijn historische hoeven, zijn rijke flora en fauna maar ook van de gravende cementindustrie tegen zijn flanken en de honderden kilometers gangen van de oude mergelwinning onder de grond. Slechts 2 kilometer van de 7 kilometer lange ‘berg’ ligt op Nederlands grondgebied, de rest ligt in Vlaanderen en Wallonië.
Tekening
van de Zonneberg hoeve en de oude mergelwinning.
Mergel,
zachte kalksteen.
Het is de
mergel die de Sint Pietersberg heeft bekend gemaakt. Deze mergel is ontstaan uit
resten van planten en dieren die zo’n 70 miljoen leefden in de Zuid- Limburgse
grote binnenzee, dit was tijdens de Krijttijd. In het plateau dat achterbleef
slepen de Maas en Jeker hun dalen uit. Wat er daar tussen over bleef dat was de
Sint Pietersberg. En nu is deze heuvel een interessante plek voor allerlei
kalkminnende planten, voor typische dieren en vogels.
Ook de mens
vond deze heuvel de moeite waard, want de Romeinen waren de eerste die op kleine
schaal mergel gingen winnen om er mee te bouwen. Vanaf de zestiende eeuw vond
deze mergelontginning op grotere schaal plaats. In verloop van eeuwen ontstond
een complex gangenstelsel. Meer dan 20.000 gangen op een oppervlakte van 80
hectare vormden een waar labyrint. Deze ontginning ging door tot 1900, maar van
af dat ogenblik ging de ENCI met moderne technieken in dagbouw de berg afgraven.
Een groot deel van het historisch gangenstelsels ging verloren, nu rest er een
groot gat. Ook na de eeuwwisseling graaft men steeds verder. De groeve wordt
niet groter, maar wel dieper. Het gangenstelsel heeft een grote
cultuurhistorische waarde. Er zijn op de wanden veel tekeningen en opschriften
aangebracht. Het was in het verleden een schuilplaats en een handige
smokkelroute. Nu zie je nog restanten van voorraadsilo’s, ondergrondse
watertanks, een heuse bakkerij en een kapel. In de mergel zijn op sommige
plekken kunstwerken uitgehouwen. Het is de vindplaats van de Mosasaurus.
Natuurmonument.
Het deel dat resteert na afgraving voor de
mergelwinning, is bestemd als natuurgebied. In het verleden, maar ook nu nog is
de St Pietersberg erg belangrijk voor talrijke planten, vogels en dieren. De
voor Zuid- Limburg zo unieke kalkgraslanden en hellingbossen herbergen talrijke
zeldzame planten en dieren. Hier groeien zeldzame planten als bergsteentijm,
zonneroosjes, klimopbremraap, blazenstruik, ruige anjer, eenbes, kalketrip,
knolsteenbreek, wegdistel, bilzenkruid, soldaatje en bergnachtorchis. De natuur
had wel geluk op deze plek. De hellingen waren niet geschikt voor landbouw en
daarom lieten mensen al eeuwenlang hier hun schapen grazen. En net zoals op
andere plekken waar er kalkgraslanden zijn, was dit in het voordeel van deze
typische kalkminnende vegetatie.De mest
opbrengst werd gebruikt om de akkers op de plateaus te voorzien van de nodige
meststoffen. Na de oogst kwamen de schapen op de stoppelvelden. Zonder het zelf
te willen creëerde de mensen hier door deze wijze van ‘boeren’ kruidenrijke
akkers op het plateau en kalk- en heischraal grasland op de hellingen. Niet voor
niks gaf de bekende Nederlandse plantendeskundige J. Heimans de St Pietersberg
het predikaat ‘ plantengeografisch bastion’. Door begrazen met schapen en
door hakbeheer ( voor brandhout en geriefhout ) had de berg een ‘kaal’
aanzien. Je kan dat nog op talrijke oude foto’s en schilderijen zien.
Door het
verdwijnen van de schaapskuddes kregen de bomen meer kans en ontstond er meer
bossen. Hierdoor verdwenen talrijke planten maar ook amfibieën zoals de
muurhagedis en de gladde slang. De muurhagedis komt wel nog voor op de Belgische
St Pietersberg en op de stadswallen en de Hoge fronten van Maastricht .
De
Hoge fronten
Van de
bijzondere dieren van de berg kunnen we zeker de eikelmuis, steen- en
boommarter, vos, hazelmuis, das, rugstreeppad, hazelworm en talrijke vleermuizen
opnoemen. Hier leven 15 van de 19 in Nederland gekende vleermuizen in de
gangenstelsels van de St Pietersberg.
Het verplaatsen van de schapen van de berg naar de Hoge fronten of de Maasdijken gebeurt allemaal te voet, onder begeleiding van Els en haar honden. Het is een vreemd zicht om deze stadskudde gade te slaan.
